فصل هفتم
آب در روی زمین
یادآوری:
قسمت بزرگی از سطح كره ی زمین را آب فرا گرفته است. همه ی آب های سطح كره ی زمین قابل آشامیدن نیستند. همچنین، می دانیم كه آب جاری، انرژی دارد و می تواند شكل سطح زمین را تغییر دهد. آب در طبیعت به سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد. موجودات بسیار زیادی در آب یا در كنار آب زندگی می كنند. از آب، باید به طور صحیح استفاده كرد؛ چون همه ی موجودات زنده، به آب نیاز دارند.
آب در همه جا هست.
نزدیك به سه چهارم سطح كره ی زمین را اقیانوس و دریا تشكیل داده است؛ آب دریا دارای نمك و شور است. آب در هوا وجود دارد. در خشكی های زمین نیز مقدار آب زیادی در بركه ها، نهرها، رودخانه ها و دریاچه ها وجود دارد. حتی در زیر خاك و زیر سطح زمین هم، آب پیدا می شود. همه ی این آب ها، در اثر بارش برف و باران به وجود می آیند. آب باران شور نیست و نمك ندارد. آبی كه شور نیست را «آب شیرین» می نامیم.
چرخه ی آب:
آب به بخار، تبدیل می شود. خورشید به سطح دریاها می تابد و آب را بخار می كند و با تبخیر شدن آب دریا، بخار آب، به هوا می رود. اگر مقدار این بخار آب،زیاد شود ابر به وجود می آید. هوا، در ارتفاع بالا سرد است.
اگر بخارهای آب به اندازه ی كافی سرد شوند، به ذره های آب تبدیل می شوند و ذره های ریز آب، به علت سبكی،در هوا شناور می مانند. ذره های ریز آب به هم متصل می شوند،سپس قطره های بزرگ تر، آن قدر سنگین می شوند كه دیگر نمی توانند در هوا شناور بمانند و به صورت باران، به سمت زمین فرود می آیند. آب در روی زمین همیشه،از حالتی به حالت دیگر تبدیل می شود؛ ولی مقدار آن كم نمی شود. یعنی، با چرخه ی آب مقدار آب تغییر نمی كند.
آب در هوا:
در هوا به جز گازهایی مثل اكسیژن،همیشه مقدار زیادی بخار آب وجود دارد. به بخار آب موجود در هوا، «رطوبت» می گوییم. رطوبت هوا در برخی مناطق مانند: شمال ایران بسیار زیاد است. هرگاه مقدار بخار آب موجود در هوا زیاد شود،«ابر» به وجود می آید.
انواع ابر:
ابرها در آسمان، به شكل های مختلفی دیده می شوند و فقط از برخی از آن ها باران می بارد. ابرها به سه دسته تقسیم می شوند:
1- ابرهای لایه ای: این ابرها به صورت لایه لایه در آسمان دیده می شوند. بیشتر بارندگی ها از این ابرهاست.
2- ابرهای پر مانند: این ابرها، در ارتفاع خیلی بالا تشكیل می شوند و مانند پر به نظر می رسند.
3- ابرهای توده ای: برخی از ابرها،مانند تكه های پنبه می باشند. این ابرها،در هوای نسبتا صاف در آسمان دیده می شوند. برای آن كه ابر ببارد،به سرما احتیاج دارد. یعنی باید آن قدر بخار آب، گرما از دست بدهد تا به صورت مایع درآید و به سمت زمین فرود بیاید.
آب در روی خشكی:
بعد از بارندگی، مقداری از این آب (آب باران)،روی زمین جاری می شود. در فصل بهار هم، مقداری از برف ها و یخ كوه ها ذوب شده و از كوه ها به سمت پایین سرازیر می شوند. معمولا،این آب هنگام پایین آمدن از كوه، سرعت زیادی دارد.
همان طور كه می دانید،آب جاری، دارای مقدار زیادی انرژی است. این انرژی، باعث می شود كه آب مسیر حركت خود را تغییر دهد و مقدار زیادی از مواد و سنگ ها را همراه خود ببرد. در این حالت ممكن است، دره هایی را ایجاد كند. معمولا این آب ها در پاین كوه به یك دیگر می رسند و رود را تشكیل می دهند. سپس این رودها به طرف دریاچه ها و دریاها حركت می كنند.
آب در زیر زمین:
بعد از بارندگی، مقداری از آب هایی كه روی زمین جاری می شوند، به رودخانه ها و دریاچه ها می ریزند. اما مقدار دیگری از این آب ها،داخل زمین فرود می روند و تا جایی پایین می روند كه دیگر نتوانند از آن جا عبور كنند و در آن جا، آب ها ی زیر زمینی را به وجود می آورند.
در بسیاری از مناطق كه رودخانه یا دریاچه ای وجود ندارد، مردم برای تامین آب مورد نیاز خود برای مصرف خانگی یا كشاورزی – چاه می كنند و در بعضی از مناطق، مردم از آب قنات ها استفاده می كنند. گاهی، آب چاه ها بر اثر میكروب،زباله ها و فاضلاب های خانگی و كارخانه ها به شدت آلوده می شود. چون، فاضلاب خانه ها و كارخانه ها به قسمت آب های زیر زمینی راه پیدا می كنند و آب های این قسمت را آلوده می كنند.
آب آشامیدنی:
در بیشتر شهرها، آب مورد استفاده ی مردم از آب رودخانه یا چاه تامین می شود. آب رودخانه ها قبل از این كه به خانه برسد، در پشت سدها یا استخرهای بزرگ جمع می شود و از آن جا به تصفیه خانه ها انتقال داده می شود و برای تصفیه آب را در حوض های بزرگ كه پر از ماسه و شن است، روانه می كنند. ماسه و شن، گل و لای موجود در آب را می گیرد. سپس مقداری گاز كلر به آب می زنند تا میكروب های آب كشته شوند. حالا آب، تصفیه و قابل آشامیدن شده است. آب تصفیه شده به وسیله ی لوله هایی به خانه های ما می رسد و ما با باز كردن شیر آب، از آن استفاده می كنیم.
آب های زیر زمینی بسیار پر ارزش اند. در بیشتر استان های ایران به علت كمبود بارندگی آب كم است و اگر مردم بخواهند بیشتر از آب بارانی كه در زمین فرو می رود،از زمین آب خارج كنند؛ پس از چند سال این آب ها تمام می شوند و مردم این مناطق با مشكلات بزرگی روبرو می شوند.
خلاصه ی درس:
- آب در طبیعت،به سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد.
- چرخه ی آب: آب دریاها، بخار شده و به ابر تبدیل می شود. ابر هم برای باریدن به سرما احتیاج دارد و سپس باران و برف می بارد. آب حاصل از بارندگی به دریاها می رسد و دوباره تبخیر می شود.
- آب جاری انرژی حركتی دارد و می تواند شكل زمین را تغییر دهد.
- در چرخه ی آب مقدار آب كم نمی شود، فقط آب از حالتی به حالت دیگر تبدیل می شود.
- در هوا نیز،همیشه مقداری بخار آب وجود دارد. اگر مقدار بخار آب در هوا زیاد باشد، ابر به وجود می آید.
انواع ابرها عبارتند از: 1- لایه ای (لایه لای) 2- پر مانند 3- توده ای (پنبه مانند)
- بیشتر بارندگی ها ،از ابرهای لایه ای می باشد.
- قسمتی از آب حاصل از بارندگی، روی زمین جاری می شود و رود را به وجود می آورد. قسمتی دیگر، به درون زمین فرو می رود و آب های زیر زمینی را به وجود می آورد و بخشی از آن بخار می شود.
- آب آشامیدنی، باید تمیز و سالم باشد، زیرا آب آلوده ما را بیمار می كند.
- برای ضد عفونی كردن آب، از موادی مانند كلر استفاده می كنند.
منبع: مفاهیم علوم سوم ابتدایی جلد دوم، مرضیه غلامی، انتشارات نخبگان جوان، چاپ اول 1387
نظرات شما عزیزان:
آمار
وب سایت:
